بر پایۀ صحیفه سجادیه، انسان در خلقت خویش، از ویژگیهایی برخوردار شده، که به طبع بر همۀ رفتار وی اثرگذار است. مهم‌ترین ویژگی انسان، ضعف اوست. در عین حال که خداوند انسان را به شکل وشمایل نیکو آفریده، بدن انسان از ضعف وسستی پدید شده است. انسان از نطفه ای پست و ناچیز آفریده شده است. بدین سان، حقیقت وجود انسان عین فقر و نیاز به خدا، و خدا غنی مطلق است. ضعف انسان، تنها شامل ضعف بدن وی نیست؛ بلکه نفس یا همان روح انسان هم ضعیف است. انسان بنده‌ای ناتوان در عمل و بزرگ در آرزو ست. او همیشه در گرو اعمال و اسیر نفس خود است. انسان در اثر همین ضعف نفس، برگزیننده باطل است. نفس انسان از شیطان پیروی کرده، انسان را فریب داده و به کژراهه می‌کشد.

مضمون ضعف انسان را افزون بر صحیفۀ سجادیه، می‌توان در دیگر دعاهای منسوب به امام زین العابدین (ع) همچون «دعای حَزین» هم بازدید. چنان که ابن فَهْد حِلّی دریافته، در دعای حزین از 4 دشمن اصلی بشر به کنایه یاد شده است: هوای نفس، دشمنان بیرونی، دنیا و نفس اماره.  ابن فهد می‌کوشد یادکرد این دشمنان را با نقش مایۀ اصلی دعا ـ پناه‌جویی از خدا ـ مرتبط سازد. آن گاه با نظر به این حقیقت که پناه‌جویی تنها در مقام رویارویی با دشمنان معنادار است و رویارویی با دشمنان هم نیازمند سلاح است، به تفسیر روایت مشهوری که دعا را «سلاح مؤمن» و پناهگاه وی در برابر دشمنان می‌خواند، راه می‌جوید.

باری، از جملۀ پیامدهای این ضعف جسم و ضعف نفس، عجز و ناتوانی انسان در شکر نعمت است انسان به واسطۀ ناسپاسی خدا از مرز انسانیت خارج می‌شود و به مرحلۀ حیوانی می‌رسد. ضعف نفس، موجب کندی فرد از شتاب به سوی مواعد اولیاء الاهی ، و درخواست حاجت از غیر خدا می‌شود . سرآخر نیز، فرد را به سوی دوزخ می‌کشاند.